Stres, insan vücudunun çeşitli içsel ve dışsal olaylara karşı verdiği doğal bir tepkidir. Bu olaylar genellikle rahatsız edici, olumsuz ve zor olarak algıladığımız durumlar olup çoğu zaman kişinin kapasitesini ve yeteneklerini aştığı için insan mekanizmasının ürettiği kaygı ve endişe durumu olarak ortaya çıkar.

Stres karşısında her bireyin tepkisi aynı olmamakla beraber, insan vücudunda hem fizyolojik (bedensel) hem de psikolojik değişiklere sebebiyet verebilir.

 

Bedensel değişiklikler olarak;

  • Kalp atim hızı ve kan dolaşım hızının artması
  • Sesin ve ellerin titremesi
  • Vücutta terleme ve ağız kuruluğu
  • Dikkati toplayamama, kafanın dağınık olması

 

Psikolojik değişikler olarak;

  • Lüzumundan fazla veya devamlı olarak endişelenme
  • Bir şeyleri unutma
  • Ortada bir şeyler yokken ya da küçük şeyler için öfkelenme ve sinirlenme,
  • Kolayca ağlama ve kendini kontrol dışı hissetme.

 

Stres aslında kötü bir durum değildir, aksine insanin ilgilendiği herhangi bir işte daha başarılı ve iyi bir performans göstermesi açısından faydalı bir yönü vardır. Stresin olumlu etkileri genellikle kısa süreli durumlar için söz konusudur. Ama kontrol edilmediğinde ve uzun süre devam etmesi durumunda beden ve psikolojik sağlığımızın yanı sıra davranışlarımız üzerinde de olumsuz etkilere yol açar.

 

Stresin olumlu etkileri

  • Kişiyi tehlikelere karşı korur ve tehlike geçinceye kadar vücudun uyanık kalmasını sağlar.
  • Bizim için önemli olan durumlarda daha fazla konsantrasyon için yardımcı olur.
  • Adrenalin salınması ile metabolizma ve kalp atışlarındaki artışla beraber fiziksel performans ve dayanıklığı arttırır.
  • Zihinsel fonksiyonlar üzerindeki olumlu etkisinden dolayı mesleki ve akademik başarılarımızı olumlu yönde etkiler.

 

Stresin beden sağlığınız üzerindeki olumsuz etkileri

  • Baş, mide, göğüs ve kas ağrısı yapar.
  • Bedensel ve zihinsel yorgunluk, uyuşukluk, halsizlik ve tükenmişlik hissine sebebiyet verir.
  • Uyuma güçlüğü, ya da normalden fazla uyumaya yol açar.
  • Cinsel istek azlığına sebebiyet verir.

 

Stresin psikolojik sağlığınız üzerindeki olumsuz etkileri

  • Endişe, huzursuzluk, üzüntü ve depresyonu tetikler.
  • Motivasyon, performans ve dikkat eksikliği ve öğrenme göçlüğü oluşmasına sebebiyet verebilir.
  • Bunalmışlık ve bıkkınlık hissi uyandırır
  • Sinirlilik, asabilik ya da öfkeli olunmasına yol açar

 

Stresin davranışlarınız üzerindeki olumsuz etkileri

  • Kişinin çevresiyle sağlıklı şekilde uyum sağlamasını engeller.
  • Az ya da aşırı yemeğe,
  • Bedensel egzersizlerin azalması ya da hiç yapılmamasına,
  • Sigara, alkol ve uyuşturucu gibi zararlı maddelerin kullanımına başlanması ya da artmasına neden olur.

 

Stres ile başa çıkma yöntemleri

Eğer yukarıda belirtilen stres semptomları sizde görülüyorsa, onunla baş edebilmek için gerekli adımları atmanız gerekli olacaktır. Bu atacağınız adımların psikolojik ve beden sağlığınız açısından pek çok faydaları olacaktır. Stresle baş etmede genellikle iki yol vardır; (1) problem odaklı, (2) duygu odaklı

 

1- Problem odaklı stres ile baş etme yöntemi

  • Eğer stres verici durum değiştirilebilir olarak algılanıyorsa bu yönteme başvurulur. Bu yöntemde kişi, rahatsızlığa neden olan problemi ele alıp çözümlemeye çalışılır.
  • Strese sebebiyet veren problemi gerçekçi bir şekilde belirleyiniz.
  • Problemin iyi ve kötü yanlarını düşününüz ve etrafınızdaki insanlarla tartışınız ve fikirlerini alınız.
  • Daha ılımlı alternatif çözüm yolları üretmeye çalışınız, başkalarının deneyimlerinden faydalanabilirsiniz.
  • Oluşturacağınız alternatif çözüm yollarının olumlu ve olumsuz yanlarını düşürünüz.
  • Bütün alternatifleri değerlendirdikten sonra bir eylem planı hazırlayınız.
  • Stresin olumsuz etkilerinden kurtulmak için beklenti düzeyinizi düşürünüz.

 

2- Duygu odaklı stres ile baş etme yöntemi

  • Eğer stres verici durum değiştirilemez olarak algılanıyorsa bu yönteme başvurulur. Bu yöntem genellikle kontrol etmekte zorlandığınız stres verici faktörler karşısında bize yardımcı olur. Kişi, bu yöntem ile stresin duygusal etkisini azaltmaya çalışır. Kişi, stres verici faktörlerin yarattığı olumsuz duyguları kontrol altına alıp, olumlu bir yönde değiştirmeye çalışır.
  • Duygusal destek için, kişi, yaşadığı olumsuz duyguları etrafındaki insanlarla paylaşır.
  • Birey, stresli durumun gerçek olduğunu ve değiştiremeyeceğini kabullenir ve durumu daha olumlu yönleriyle değerlendirerek pozitif olarak yeniden yorumlamaya çalışır.
  • Aşırı duygularınızı hafifletmeye çalışınız, durumuzu değerlendiriniz, olayların olumsuz yanlarına çaba harcamayınız.

 

Stres verici faktörler kontrol edilebilir olarak algılandığında, problem odaklı başa çıkma yöntemleri kullanmak daha sağlıklıdır. Ama kontrol edilemez durumlarda problem odaklı stratejilerin kullanılması stres, kaygı ve depresyon gibi psikolojik sorunlara sebebiyet verebilir. Bu tür sorunlar ile karşılaşmamak için, stres verici faktörler kontrol edilemez olarak algılandığında duygu odaklı stratejileri kullanmak daha uygundur.

 

Bunların yanısıra;

  • Aileniz ve arkadaşlarınızla verimli vakit geçirmeye çalışınız, faydalı olacağını düşündüğünüz sosyal aktivitelere ve ortamlara katılabilirsiniz.
  • Hoşlandığınız şeylere daha fazla vakit ayırınız. Mesela sürükleyici ve düşündürücü olan faydalı kitaplar okunabilir, taşkınlığa ya da içinize kapanmaya sebebiyet vermeyecek şekilde, ruhunuzu okşayan, müzikler, ilahiler veya dini vaazlar dinlenebilir.
  • Eşinizden, çocuklarınızdan, etrafınızdaki diğer insanlardan, yapmış oldukları/yapacakları işe dair beklentilerinizi düşürebilirsiniz.
  • Fiziksel egzersizler yapınız. Egzersizler bireyin metabolizmasına olumlu etki ederek, insanı rahatlatan bazı kimyasal salgıların salgılanmasına yardımcı olur, kas ve zihinsel gerginliği azaltır.
  • Kalp atışlarınızı ve nefes alıp vermenizi normale getirmek için, yavaş ve derin nefes alıp verebilirsiniz.
  • Uyku düzeninize dikkat ediniz.
  • Sağlıklı ve dengeli beslenmenize dikkat ediniz.
  • Sigara, alkol ve uyuşturucudan uzak durunuz. Aşırı kafein içeren içeceklerden uzak durmaya çalısınız.

 

Eğer stres ile bas edemeyeceğinizi düşünüyorsanız ve belirtileri devam ediyorsa, lütfen en yakınızdaki psikologa yada psikiyatriste başvurunuz.

Ayrıca, eğer göğüs ağrınız varsa özellikle de eğer fiziksel egzersizler yaparken ve bununla beraber nefesin çabuk kesilmesi, terleme, bulantı, baş dönmesi ve omuzlarınız ve kollarınız etrafında ağrılarınız varsa hemen doktorunuza başvurunuz. Bu işaretler stresin aksine kalp krizi belirtileri olabilir.